Wonen in een buitenwijk van Sint Petersburg

Hoewel ze in het grootste land ter wereld leven, zijn Russen in vergelijking met Hollanders nogal klein behuisd. De meeste gezinnen wonen in een 1, 2 of 3 kamerappartement. Ook zijn er nogal wat mensen die in een huis wonen en het toilet, de douche en de keuken delen met andere families. Deze gemeenschappelijke woningen 'kommunalnaja kwartiera' waren een idee van Nadjesda Constantinova Kroepska, Lenin's vrouw. Niet alleen werd de woningnood hiermee opgelost, maar het gaf de bewoners kans om goede contacten met hun buren op te bouwen en het revolutionaire gedachtegoed uit te dragen.

Een Russisch gezin is vaak een 'extended family', drie generaties: ouders, kinderen en grootouders onder één dak. Het is gebruikelijk dat beide ouders werken, zodat de verzorging van de kinderen taak is van de grootouders, daarbij getuigt het van slechte smaak om ouderen in een bejaardentehuis te stoppen. De relaties tussen de familieleden zijn meer organisch en utilitair dan in het westen.

Tot de perestrojka was het een hels karwei om een betere woning te krijgen. De wachtlijsten waren zo lang dat een woningruilketting eigenlijk de enige methode was. Een voorbeeld: een gezin met een éénkamerappartement, een grootvader met een kamer in een gemeenschappelijke woning en een grootmoeder met een éénkamerwoning konden het geheel inruilen tegen een driekamerwoning. Als dan later één van de kinderen alleen wilde gaan wonen kon het driekamerappartement weer ingewisseld worden tegen een twee- en een éénkamerappartement.

Enkele jaren geleden is een begin gemaakt met het privatiseren van het huizenbezit. Aanvankelijk konden bewoners zonder te betalen hun huis laten privatiseren, tegenwoordig moet een klein bedrag betaald worden. Om je huis te laten privatiseren moet je de benodigde papieren (bewijs van inschrijving, woonrecht, huurcontract) verzamelen en deze inleveren bij het comité voor de registratie van de eigendomsrechten. Er is er veel kritiek op de privatisering gekomen, vooral omdat het onderhoud nu een zaak van de bewoners zelf is geworden.

De hypotheekmarkt is in Rusland nog maar nauwelijks ontwikkeld, de woningen worden cash betaald. Mondjesmaat worden er grotere huizen gebouwd voor de kleine groep kapitaalkrachtige 'nieuwe Russen'. Het kopen van een huis verloopt anders dan in Nederland. Eerst koop je de binnenkant (het appartement), naderhand is het mogelijk om de buitenmuren te kopen en pas daarna kunnen de bewoners gezamenlijk de grond kopen. In de praktijk betekent dit dat er alleen appartementen verhandeld worden. Daarom zeggen de staat waarin de publieke ruimte verkeert en het uiterlijk van het gebouw maar weinig over het niveau van de woning.

De periode waarin een huis gebouwd is, is wel een goede graadmeter voor de kwaliteit. Elke machthebber in de Sovjet Unie had zijn eigen woningbouwprogramma. Stalin liet huizen als paleizen bouwen, met hoge plafonds en dikke muren. Chroetsjov legde vooral de nadruk op de inhaalslag, om het aantal gemeenschappelijke woningen terug te dringen. In korte tijd werden er zoveel mogelijk gebouwen uit beton opgetrokken. Heel herkenbaar zijn de 5 hoge gebouwen. Berucht is de Chroetsjovnorm: ieder volwassene heeft recht op 6 vierkante meter woonruimte. De huizen waren gehorig, hadden hele kleine kamers, douche en toilet waren in één ruimte ondergebracht. In het Breznjev tijdperk werden zowel betonnen als stenen huizen gebouwd, de woningen waren weer groter en van een hogere kwaliteit.

Rond het historische centrum van Sint Peterburg zijn de afgelopen eeuw in alle windrichtingen buitenwijken gebouwd. Een voorbeeld hiervan is de wijk Pulkovskoje. Deze wijk is eind zeventiger, begin tachtiger jaren gebouwd en ligt in het zuiden van de stad op enkele kilometers van het vliegveld. De wijk is een onderdeel van het rayon (deelgemeente) Moskovskoje. Sint Petersburg bestaat uit 20 deelgemeenten, hieronder vallen ook buitengebieden als Kronstadt, Poesjkin en Pavlosk.

In de wijk staan circa twintig betonnen flats, allen van het type I37 prefab. De meeste flats hebben 12 etages. Iedere flat bestaat weer uit afzonderlijke eenheden met een eigen ingang. Daarom zijn adressen ook best ingewikkeld, 6-3-193 betekent flatgebouw nummer 6, ingang nummer 3 en appartement nummer 193. Per etage zijn er 5 appartementen (2 driekamer-, 2 tweekamer- en een éénkamerappartement) en twee liften.

Alle appartementen in Pulkovskoje chaussee hebben een aparte keuken, toilet en een badkamer met ligbad. Om binnen te komen moet je een viercijferige code intoetsen. Deze code is gemakkelijk te achterhalen, omdat de overige 6 toetsen roesten. Beneden zit continue een conciërge. Dit zijn meestal gepensioneerde dames die in de flat wonen. Ze hebben een kleine ruimte met een bed en een televisie. De conciërges houden het trappenhuis schoon, letten op wie er binnenkomt en verzorgen de zwerfkatten, die iedere winter opduiken.

De wijk Pulkovskoje is indertijd planmatig opgezet, tussen de flats zijn speelplaatsen, sportvelden, scholen, medische voorzieningen, apotheken en winkels gebouwd. Momenteel zijn er tal van problemen: er zijn nauwelijks verharde voetpaden waardoor een groot deel van de wijk in de natte perioden onbegaanbaar is, er heerst grote parkeerdruk door het sterk toegenomen autobezit, en de buitenruimte is verwaarloosd. Ook wordt de plaats van publieke faciliteiten, zoals scholen en gymnastiekzalen steeds vaker ingenomen door private ondernemingen. Volgens de dienst Stadsplanning en Architectuur zijn er twee oorzaken. In het oude systeem was de planeconomie het uitgangspunt. De normen werden door de centrale overheid opgelegd, in de markteconomie is er geen visie meer. Voorts heeft de centrale overheid zich teruggetrokken uit de financiering, waardoor er onvoldoende middelen zijn voor stadsontwikkeling en onderhoud.

Aan de noordzijde van de wijk liggen het hotel Pulkovo en het plein van de overwinning. Hier bevindt zich het monument voor de heldhaftige verdedigers van Leningrad ter nagedachtenis van de blokkade van Leningrad. Leningrad was in de tweede wereldoorlog ruim 900 dagen afgescheiden van de rest van de wereld. Er vielen 64.000 slachtoffers door oorlogshandelingen en meer dan een half miljoen als gevolg van uithongering en ziekte. In het museum is een korte film van de blokkade te zien, verder is er een maquette waardoor de bezoeker een goed beeld krijgt van de frontlinie tijdens de blokkade jaren. Het monument is 9 mei 1975 geopend, het is opgenomen in het programma van de viering van het 300 jarig bestaan van Sint Petersburg in 2003.

Het plein van de overwinning is tevens een uit de krachten gegroeide verkeersrotonde waar onder meer de Moskovskichausse, de rijksweg naar Moskou, de Pullkovskoje chausse, en de Moskovski's prospect, een grote verkeersader naar het historische centrum van Sint Petersburg bij elkaar komen. Vanuit de wijk lopen twee busverbindingen en een Marsroute taxi (lijntaxi) naar de metrohalte Moskovskaja.

huis

flat, foto Jaap van der Want

flat, foto Jaap van der Want

flat, foto Jaap van der Want