Het Lampje van Ilitsj

De Lada is van de gebruikelijke ster in de voorruit voorzien. Het verkeer doet mij aan een computer autoracespel denken. Nog meer auto's met een barst in de voorruit, links en rechts wordt er ingehaald, er staan geen strepen op het wegdek dus het midden van de weg wordt per bestuurder naar eigen inzicht ingeschat. Gelukkig nopen de kuilen in het weg de bestuurders om enige snelheidslimiet in acht te nemen.

Lidia, de moeder van Natasha vraagt zich tijdens de autorit af of er wel voldoende stroom is in de datsja. Ze vertelt over het lampje van Ilitsj. Ik luister wel, maar begrijp er niet veel van, Natasha is te autoziek om haar verhaal te vertalen. Ik haal opgelucht adem als ik een uur later weer vaste grond onder mijn voeten voel. Het is juni 1995 en ik ben voor het eerst van mijn leven in een datsja.

Aan de kazernebouw in de stad ben ik inmiddels gewend geraakt, maar de datsja vind ik een regelrechte ramp. De verf aan de buitenkant van het houten gebouw is volledig afgebladderd, het keukenraam is met houten planken dichtgetimmerd. In de keuken laten de plafondplaten los. De vloer is weliswaar nieuw maar de planken liggen los, waardoor ze bewegen als je er overheen loopt. De tuin is overwoekerd met onkruid en ligt vol met afval. Geheel in overeenstemming met de trieste atmosfeer is het gaan regenen en valt ook de stroom nog eens uit.

Na een tijdje ontdooi ik weer een beetje. We hebben kaarsen gevonden en Natasha heeft de haard aangestoken, waardoor het al snel behaaglijk warm wordt. Ik ga twee emmers water uit de put halen. Om een uur of tien 's avonds werkt zelfs de stroom weer, we zetten de zwart-wit televisie aan. De nacht wordt helaas vergald door het eindeloze gezoem van de talrijke, uitgehongerde muggen, die door de dekens heen prikken. Natasha slaapt rustig door, want haar lusten ze niet.

De volgende morgen word ik als eerste wakker en zet een pannetje water op het kooktoestel. Wederom is er geen de stroom. Ik doe een onhandige poging om de samovar aan te maken. Ik heb het gevoel dat de talrijke vogels in de tuin mij uitlachen. Na een half pakje vochtige lucifers en een krant verbruikt te hebben, lukt het me om het vuur brandende te houden. Na een uurtje heb ik dan eindelijk een kop warme oploskoffie.

's Middags maak ik kennis met de buren: Andrej en Galja. Andrej brengt mij de beginselen van het zagen bij, met zijn tweeën zagen we diverse boomstammen aan stukken. Volgens hem hoort dit onder het genot van een biertje, tegen de opkomende spierpijn, te gebeuren. Eerst verzet ik me nog, want tijdens het werk drink ik niet. Andrej vindt het onzin, we doen het netjes om de beurt, eerst wat drinken, dan een tijdje werken en daarna weer wat drinken. Daarna gaan we houthakken. Als het mijn beurt is, geeft Natasha mij de wijze raad om toch vooral met de benen wijd te gaan staan. Om een uur of vier ben ik volledig uitgeteld.

's Avonds komen Andrej en Galja en hun drie kinderen bij ons eten. Opnieuw wordt de anekdote over het lampje van Ilitsj uit de doeken gedaan. In de Sovjet Unie werd in de twintiger jaren begonnen met de elektrificatie van het land. Op het moment dat een afgelegen dorpje op het net werd aangesloten was de elektriciteit natuurlijk heel zwak. Het lamppeertje brandde nauwelijks, de gloeidraden waren zichtbaar. Dit werd in de volksmond het lampje van Ilitsj genoemd. Ik biecht aan Natasha mijn eigen interpretatie op. Ik dacht in het lampenpeertje het kale hoofd van Lenin te zien. Zij vertaalt het. Het is even stil aan tafel. Daarna barst iedereen in lachen uit. 'Voor zo'n grap had je destijds 10 jaar gekregen', lacht Andrej. 'Maar het is geen grap, ik dacht het echt', antwoord ik. 'Dan had het je op 25 jaar komen te staan'.

Naschrift

Een hele oude grap over de elektrificatie gaat als volgt:
Lenin stelde dat elektrificatie van het land en het sovjet bewind het socialisme als uitkomst hebben. Wiskundig weergegeven: Elektrificatie van het land + Sovjetbewind = Socialisme. Met enig inzicht kan dit herleid worden tot Socialisme - Sovjetbewind = Elektrificatie van het land. Ofwel: zodra men het bewind uit het socialisme wegneemt zal het land in licht baden.

Mogelijk kan dit inzicht nog van pas komen bij de privatisering van nutsbedrijven in ons land.

gat in de weg